Het afspreken van een rente op de vorderingen van de kinderen kan leiden tot belastingvoordeel: hoe langer de langstlevende leeft, hoe meer belastingvoordeel er te behalen valt.
Wat zijn erfrechtelijke vorderingen?
De langstlevende
Ik ga uit van een situatie waarbij twee partners gehuwd zijn of een geregistreerd partnerschap hebben, er één of meer kinderen zijn en er geen testament is. Op het moment dat de eerste partner komt te overlijden dan noemen we de achterblijvende partner de langstlevende.
Wie zijn de erfgenamen?
Zonder testament is op de afwikkeling van de nalatenschap van toepassing wat er in de wet is bepaald. Volgens de wet zijn de langstlevende en de kinderen ieder voor een gelijk gedeelte erfgenaam.
De wettelijke verdeling en de erfrechtelijke vorderingen van de kinderen
Maar er staat meer in de wet, namelijk dat de wettelijke verdeling van toepassing is. Bij een wettelijke verdeling gaat het hele vermogen (de bezittingen en de schulden) naar de langstlevende en krijgen de kinderen een niet opeisbare vordering in geld op de langstlevende ter grootte van hun erfdeel. Deze vordering wordt ook wel een erfrechtelijke vordering genoemd.
De langstlevende verzorgd achterlaten
Door de wettelijke verdeling hoeft de langstlevende de erfdelen van de kinderen niet direct uit te betalen. Op deze manier kan de langstlevende verder leven zonder in de financiële problemen te komen. De vordering is in principe pas opeisbaar als de langstlevende komt te overlijden. En in nog een paar andere gevallen die in de wet staan omschreven.
Omdat de vordering recht geeft op een geldbedrag, krijgen de kinderen geen recht op spullen uit de nalatenschap. De langstlevende mag vrij beschikken over het hele vermogen en het zelfs opmaken als dat nodig zou zijn.
Er is wel een testament
In het voorbeeld hiervoor ben ik uitgegaan van een overlijden zonder testament. Maar in de meeste gevallen dat partners een testament opstellen wordt ook aangesloten bij de wettelijke verdeling.
In testamenten die voor 2003 zijn opgesteld is vaak een zogenaamde Ouderlijke Boedelverdeling opgenomen. Dit herken je doordat er in het testament wordt verwezen naar artikel 1167. Dit artikel komt uit het Oud Burgerlijk Wetboek. De Ouderlijke Boedelverdeling lijkt op de wettelijke verdeling en ook bij deze verdeling ontstaan erfrechtelijke vorderingen.
Afrekenen met de belastingdienst
Aangifte erfbelasting doen en erfbelasting
Alles wat een erfgenaam uit een nalatenschap verkrijgt is belast met erfbelasting. Bij de verkrijging wordt rekening gehouden met de vrijstelling van de betreffende erfgenaam. Een vrijstelling is een stukje van de verkrijging dat niet wordt belast met erfbelasting.
De belastingdienst stuurt vaak zelf een verzoek aan de langstlevende om een aangifte erfbelasting in te dienen. In deze aangifte dient de langstlevende alle bezittingen en schulden per de datum van overlijden op te geven alsmede wie er als erfgenamen tot de nalatenschap zijn gerechtigd.
De waardering van de vordering door de belastingdienst
De kinderen krijgen door de wettelijke verdeling feitelijk nog geen geld. Toch wordt hun vordering door de belastingdienst gewaardeerd. En als de waarde van de vordering boven de vrijstelling uitkomt, is er erfbelasting verschuldigd. De langstlevende is verplicht deze erfbelasting voor de kinderen voor te schieten.
Stel, de vordering van een kind bedraagt € 50.000,-. Je zou dan verwachten dat je over dit bedrag (na aftrek van de vrijstelling) erfbelasting betaalt. Dit is echter niet zo eenvoudig.
Als de langstlevende geen of een lage rente hoeft te vergoeden over de vorderingen van de kinderen heeft de langstlevende het fictieve vruchtgebruik over de vorderingen. In dat geval gaat de belastingdienst de vordering afwaarderen en over dat lagere bedrag de erfbelasting berekenen.
De afwaardering van de vordering is afhankelijk van de leeftijd van de langstlevende. Hoe jonger de langstlevende, hoe groter de afwaardering en hoe minder de vordering voor de belastingdienst waard is. Dit is logisch, want als de langstlevende nog erg jong is, is de kans dat deze langer leeft groot. De kinderen moeten dan lang op de uitbetaling van hun vordering wachten.
Bij een oudere langstlevende is de afwaardering kleiner. De kans dat de kinderen op kortere termijn hun vordering kunnen opeisen door het overlijden van de langstlevende is dan namelijk groter. Dit maakt de vordering weer meer waard voor de belastingdienst. Voor deze berekeningen wordt uitgegaan van de statistische leeftijd van de langstlevende.
Het belastingvoordeel dat kan ontstaan
Een rente overeenkomen op de vorderingen
De langstlevende kan met de kinderen overeenkomen dat de vorderingen een rente gaan dragen. Dit kan voordelig zijn, omdat de vorderingen met het verstrijken van de tijd steeds groter worden.
Bij het overlijden van de langstlevende wordt de oorspronkelijke hoofdsom van de vordering samen met de opgebouwde rente aan de kinderen uitbetaald. Het vermogen dat overblijft is dan de eigen nalatenschap van de langstlevende.
Het oplopen van de rente en het voordeel
Hoe langer de langstlevende leeft, hoe groter de vorderingen worden door de opgebouwde rente. De extra rente kunnen de kinderen (samen met de hoofdsom van de vordering) belastingvrij uit de nalatenschap van de langstlevende halen. Hierdoor wordt de nalatenschap van de langstlevende steeds kleiner naarmate deze langer leeft.
Als er in de nalatenschap van de langstlevende minder te erven is, is er ook minder erfbelasting verschuldigd.
Welke rente mag worden afgesproken?
Er mag een rente tussen 0 en 6% worden afgesproken. Het maakt niet uit of dit een enkelvoudige of een samengestelde rente is.
Samengestelde rente wordt ook wel omschreven als “rente op rente”. Na ieder jaar wordt de rente bij de hoofdsom opgeteld. De nieuwe totale waarde (hoofdsom + rente) wordt gebruikt om de volgende renteperiode te berekenen.
Rente en gevolgen voor de erfbelasting
Bij een samengestelde rente van 6% beschouwt de belastingdienst de vordering als nominaal. Dit betekent dat de erfbelasting over de volledige € 50.000,- (rekening houdend met de vrijstelling) wordt berekend, zonder afwaardering.
Zonder afwaardering is er bij het overlijden van de eerste partner wel meer erfbelasting verschuldigd.
Wanneer een afgesproken rentevoordeel gaat behalen
Meer erfbelasting bij het eerste overlijden wordt goedgemaakt doordat de rente gaat oplopen. Om het verschil goed te maken, moet de langstlevende nog wel een tijdje in leven blijven. Er is een omslagpunt wanneer de rente voordeel gaat opleveren. Dit omslagpunt is afhankelijk van de leeftijd van de langstlevende en kan soms een paar jaar bedragen.
Het voordeel is niet gegarandeerd
Het vergoeden van rente kan voordelig zijn, maar dit is niet gegarandeerd. De langstlevende kan bijvoorbeeld diens vermogen zwaar aanspreken voor zorgkosten, waardoor er onvoldoende overblijft om de vorderingen te betalen. In dat geval is het voordeel verdwenen.
Het is verstandig om advies in te winnen over het al dan niet vergoeden van rente. Ik kan helpen bij het berekenen van het omslagpunt en het mogelijk te behalen belastingvoordeel.
Moet je de vorderingen van de kinderen notarieel vastleggen?
Bij het overlijden van de langstlevende worden de vorderingen van de kinderen opeisbaar. De vorderingen worden in de aangifte erfbelasting van de langstlevende ouder als schulden opgenomen. Een notariële akte is de beste manier om aan de belastingdienst te laten zien hoe groot de vorderingen zijn.
Het is niet verplicht om de vorderingen van de kinderen vast te leggen in een (notariële) akte. Wel is het handig en in sommige gevallen raad ik het zelfs aan om een notariële akte te laten opstellen.
De belangrijkste redenen zijn:
Waarde van de woning
Als de marktwaarde van de woning hoger is dan de WOZ-waarde kan op dit punt een belastingvoordeel worden behaald. In de aangifte erfbelasting wordt uitsluitend de WOZ-waarde opgenomen. Maar als de marktwaarde van de woning hoger is, mag je deze hogere waarde gebruiken om de vorderingen te berekenen. Het verschil blijft onbelast en hier zit dus het voordeel in. De kinderen halen bij overlijden van de langstlevende de hogere vordering belastingvrij uit diens nalatenschap. Het advies is dan wel om de woning te taxeren en alles als bewijs vast te leggen in een notariële akte.
Afwijken van de rente
Als je een andere rente afspreekt dan in het testament of de wet bepaald, hoort deze afspraak schriftelijk te worden vastgelegd.
Er is geen aangifte erfbelasting gedaan
Als het vermogen van de partners er niet toe leidt dat er erfbelasting is verschuldigd, zal de belastingdienst vaak niet vragen om een aangifte erfbelasting in te dienen. Er wordt dan geen beschrijving gemaakt van de nalatenschap. In dat geval is het jaren later vaak niet meer te achterhalen hoe de nalatenschap was samengesteld. Het is dan moeilijk of soms helemaal niet meer mogelijk om de vorderingen van kinderen uit het overlijden van de eerste ouder vast te stellen. De vorderingen kunnen dan niet als schuld in de nalatenschap van de langstlevende worden opgevoerd. Dit kan leiden tot onnodig hoge erfbelasting. In dit geval was het verstandig geweest om de vorderingen in een akte vast te leggen.
Er is een minderjarige erfgenaam
Als een kind minderjarig is, is het wettelijk verplicht om de vorderingen vast te leggen.
Vragen?
Vragen naar aanleiding van dit artikel? Neem contact met ons team en we bespreken je situatie.
Team Goossens